Stosunek banku do rejestru UOKiK w świetle umów zawartych

Muszę z bólem podkreślić, że Bank powtórzył powyższe  kłamstwo, pisząc że:

Skutek orzeczenia SOKiK, w postaci zakazu stosowania określonego postanowienia we wzorcach umownych, dotyczy przy tym zakazu ich stosowania przy zawieraniu nowych umów, nie stanowi zaś o ich eliminacji z treści umów już zawartych.

W żadnej mierze nie mogę się zgodzić z twierdzeniem, że postanowienia nieuczciwe umieszczone w rejestrze UOKiK nie dotyczą umów już zawartych.

Po pierwsze - pomijając kłamstwo omówione w poprzednim punkcie, w powyższym zdaniu, Bank twierdzi że postanowienia dodane do rejestru postanowień nieuczciwych UOKiK, nie doprowadza do eliminacji postanowień nieuczciwych z obowiązujących umów. Nic bardziej błędnego.

Po drugie - Bank wydaje się nie rozumieć, lub też z premedytacją wprowadza mnie w błąd, jaki jest skutek prawny oceny prawnej klauzul postanowień standardowych dokonanych przez Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumenta. Bank wydaje się udawać, że rejestr klauzul niedozwolonych jest bytem oderwanym od rzeczywistości prawnej do którego dodawane są klauzule w sposób dowolny. W żadnej mierze nie jest to prawdą. Umieszczenie fragmentu umowy standardowej w Rejestrze  jest wynikiem procesu sądowego prowadzonego przed Sądem; procesu w którym Bank, będąc stroną, miał możliwość przedstawić swoje racje, które zostały przez Sąd zważone w jako mniej wartościowe lub też mniej wiarygodne niż argumenty strony pozywającej. 

W wyniku procesu Sąd wydał stosowny wyrok, od którego Bank miał prawo się odwoływać w/g procedury procesowej. Nie jest mi znany los odwołań, jednak faktem jest, że Bank proces przegrał. Wynikiem wyroku, którego dokonał Sąd jest umieszczenie klauzul w Rejestrze. Rejestr jest więc uzewnętrznieniem oceny i woli Sądu Rzeczypospolitej Polskiej. Rozumiem, że Bank akceptuje wyroki polskich sądów.

Po trzecie - Ustawa z dnia 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów (w brzmieniu po nowelizacji Dz.U. 2015 poz. 184) literalnie informuje w art.24, że:

Zakazane jest stosowanie praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów

, dodając że: 

Przez praktykę naruszającą zbiorowe interesy konsumentów rozumie się godzące w nie sprzeczne z prawem lub dobrymi obyczajami zachowanie przedsiębiorcy, w szczególności:

1. stosowanie postanowień wzorców umów, które zostały wpisane do rejestru postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone (…)

Proszę zwrócić uwagę na słowo “stosowanie”; odwołam się do słownika PWN:

stosować

«używać czegoś w jakimś celu w określonych okolicznościach»

stosować się

1. «godzić się z czymś, dostosowywać się do kogoś lub do czegoś» 2. «dotyczyć kogoś lub czegoś»

stosowany

«w odniesieniu do jakiejś gałęzi wiedzy, nauki: mający służyć potrzebom praktycznym»

Niewątpliwie tylko pierwsza definicja wchodzi w grę, przypominając, że wyraz “stosować” oznacza “używać czegoś w jakimś celu w określonych okolicznościach”.

Po czwarte - nowelizacja prawa w zakresie kompetencji UOKiK (Dz.U. 2015 poz. 184) obowiązująca od dnia 17 kwietnia 2016 (Dz.U. 2015 poz. 1634), eliminuje spory co do interpretacji skutków umieszczenia klau-zuli w rejestrze postanowień nieuczciwych. Znowelizowana ustawa informuje art.23d, że:

prawomocna decyzja o uznaniu postanowienia wzorca umowy za niedozwolone ma skutek wobec przedsiębiorcy, co do którego stwierdzono stosowanie niedozwolonego postanowienia umownego oraz wobec wszystkich konsumentów, którzy zawarli z nim umowę na podstawie wzorca wskazanego w decyzji

Po piąte - nowelizacja pozostawiła w mocy rejestr postanowień wzorców umowy uznanych za niedozwolone na 10 lat, tym samym nadając znajdującym się w nim zapisów rangę prawomocnej decyzji o której mowa w art.23d. Na tej podstawie Bank zobowiązany jest do eliminacji przedmiotowych klauzul z Umowy. Zaznaczam, że aktualne brzmienie przepisów jest bezdyskusyjnie zgodne z intencją dyrektywy Rady 93/13/Ewg.

Po szóste - Bank nie odniósł się do istotności w przedmiotowej sprawie uchwały składu 7 sędziów Sadu Najwyższego z dnia 20 listopada 2015 roku, sygnatura: III CZP 17/15.  Dla uwagi urzędnika odpowiadającego na reklamację, podkreślę, że Sąd Najwyższy w składzie siedmiu sędziów orzekł w tej uchwale, że tzw. rozszerzona prawomocność wyroków uznających niedozwolony charakter postanowień umownych zawartych we wzorcach umownych odnosi się również do indywidualnych umów. Co oznacza, że dotyczy to Umowy.

Po siódme - należy zaznaczyć, że art.385¹ jest implementacją dyrektywy 93/13/Ewg w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich. Dyrektywa w sposób jednoznaczny określa los klauzul niedozwolonych mówiąc o ich nieważności ex tunc.

Artykuł 6

1. Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Gdyby ustawodawca europejski myślał o nowo zawieranych umowach nie używałby sformułowania “umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony”.

Po ósme - zakładając dobre intencje Banku i starając się zrozumieć Jego błąd należy zauważyć, że Bank mógł być zwiedzony stwierdzeniem “w umowach zawieranych” użytym w art.6 dyrektywy 93/13/Ewg niewątpliwie będącym w brzmieniu niedokonanym. 

Niestety należy podkreślić, że Bank popadł w błąd interpretacji prawa. Przepisy o klauzulach niedozwolonych, jako dodane w ramach implementacji dyrektywy 93/13/Ewg, należy interpretować w całości zgodnie z duchem dyrektywy. 

W polskiej wersji przepisu,  daje on do zrozumienia o niedokonanej formie aktu zawierania umowy, używając  niedokonanej formy imiesłowu przymiotnikowego biernego - “zawieranych”. Tłumaczenie to nie oddaje jednak rzeczywistego brzmienia dyrektywy 

Article 6

1. Member States shall lay down that unfair terms used in a contract concluded with a consumer by a seller or supplier shall, as provided for under their national law, not be binding on the consumer and that the contract shall continue to bind the parties upon those terms if it is capable of continuing in existence without the unfair terms.

, stosującej określenie “contract concluded”, oznaczające nic innego jak “zawarta umowa”. Poprawne tłumaczenie powinno przenieść informacje o formie dokonanej. Jest to bardzo ważna, wręcz kluczowa różnica. Tłumacz dokonując błędu, przeinaczył treść dyrektywy.

Poprawne tłumaczenie art.6, zamieszczone poniżej, oddaje stosunek przepisu do umowy, podkreślając dokonanie zawarcia umowy.

Artykuł 6 

(tłumaczenie własne)

1. Państwa Członkowskie stanowią, że na mocy prawa krajowego nieuczciwe warunki w umowach zawartych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami nie będą wiążące dla konsumenta, a umowa w pozostałej części będzie nadal obowiązywała strony, jeżeli jest to możliwe po wyłączeniu z niej nieuczciwych warunków.

Należy podkreślić, że korekta formy umowy, czyni powyższy przepis poprawnym logicznie. W prawidłowym brzmieniu przepis informuje o możliwości eliminacji postanowień nieuczciwych z Umowy z pozosta-wieniem innych jej postanowień w mocy.

Po dziewiąte - zakładając dobre intencje Banku i starając się zrozumieć Jego błąd należy przytoczyć art.4 dyrektywy mówiący, że: 

Artykluł 4

1. Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.

Niestety należy zauważyć, że powyższe zostało przetłumaczone przez niezwykle nieumiejętnego i nieprofesjonalnego tłumacza, który nie rozumiał znaczenia angielskiego sformułowania “to conclude a contract”. Oryginalne brzmienie artykułu jest następujące:

Article 4

1. Without prejudice to Article 7, the unfairness of a contractual term shall be assessed, taking into account the nature of the goods or services for which the contract was concluded (1) and by referring, at the time of conclusion of the contract (2), to all the circumstances attending the conclusion of the contract (3) and to all the other terms of the contract or of another contract on which it is dependent.

Co oznacza, że nieuczciwość postanowień umowy liczy się biorąc pod uwagę: 

1. naturę towarów lub usług, będących podmiotem zawarcia umowy,
2. moment zawarcia umowy,
3. wszelkie okoliczności prowadzące do zawarcia umowy.

Podkreślam, że ustawodawca jasno i trzykrotnie zaznaczył moment zawarcia umowy. 

Przepis ten należy odczytać w następujący sposób; podkreślenia oznaczają korekty:

Artykluł 4

1. Nie uchybiając przepisom art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy powinien być oceniony z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, dla których zawarto umowę i z odniesieniem, w czasie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawieraniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.

Po dziesiąte - należy zauważyć, że przetłumaczenie “without prejudice”, występujące w art.6 dyrektywy 93/13/Ewg, jako “nie naruszając” zamiast stosowanego w polskim języku prawniczym “nie uchybiając” informuje, że tłumacz nie był świadom języka prawniczego i dokonał tłumaczenia w sposób znany sobie, jednak błędny.

Po jedenaste - potwierdzenie powyższej interpretacji przepisów europejskich znajduje się w wyroku TSUE w sprawie C-26/13 w zdaniach (82) oraz (83). Zaznaczam, że przedmiotowe postanowienia umowy nie posiadały przepisów dyspozytywnych. Ponieważ, że nie dotyczą one postanowień głównych umowy, nie unieważniają całego kontraktu. Umowa może być realizowana w dalszym ciągu po wyeliminowaniu postanowień uznanych za nieuczciwe przez SOKiK.

(82) Zastąpienie nieuczciwego warunku przepisem prawa krajowego o charakterze dyspozytywnym jest bowiem zgodne z celem art. 6 ust. 1 dyrektywy 93/13, ponieważ zgodnie z utrwalonym orzecznictwem przepis ten zmierza do zastąpienia ustanowionej w umowie równowagi formalnej między prawami i obowiązkami stron równowagą rzeczywistą, pozwalającą na przywrócenie równości tych stron bez konieczności unieważnienia wszystkich umów zawierających nieuczciwe warunki (zob. podobnie w szczególności wyroki: Pereničová i Perenič, C-453/10, EU:C:2012:144, pkt 31; a także Banco Español de Crédito, EU:C:2012:349, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo).(83) Natomiast gdyby w sytuacji takiej jak omawiana w postępowaniu głównym zastąpienie nieuczciwego warunku przepisem o charakterze dyspozytywnym nie było dopuszczalne, co zobowiązywałoby sąd do unieważnienia danej umowy w całości, konsument mógłby zostać narażony na szczególnie niekorzystne konsekwencje, skutkiem czego osiągniecie skutku odstraszającego wynikającego z unieważnienia umowy byłoby zagrożone.

Po dwunaste - zachęcam Bank do zapoznania się z literą prawa art.479³⁶  k.p.c. i następne. Polecam szczególnie art.475⁴²:

Art. 479⁴²

§ 1. W razie uwzględnienia powództwa sąd w sentencji wyroku przytacza treść postanowień wzorca umowy uznanych za niedozwolone i zakazuje ich wykorzystywania.

, w którym ustawodawca zakazuje “wykorzystywania” postanowień nieuczciwych umieszczonych w Rejestrze. Proszę zwrócić uwagę na słowo “wykorzystywanie”; odwołam się do słownika PWN:

wykorzystywać 

1. «użyć czegoś dla osiągnięcia jakiegoś celu, zysku»2. «posłużyć się kimś, aby zrealizować własne cele»3. «o mężczyźnie: uwieść kobietę»

Niewątpliwie tylko pierwsza definicja wchodzi w grę, co oznacza, że ustawodawca w jednoznaczny sposób czyni postanowienia nieskutecznymi. Polecam także art.475⁴³:

Art.479⁴³.

Wyrok prawomocny ma skutek wobec osób trzecich od chwili wpisania uznanego za niedozwolone postanowienia wzorca umowy do rejestru, o którym mowa w art. 479⁴⁵ § 2. 

, w którym ustawodawca informuje o skutku wyroku Sądu do wszystkich uczestników rynku, których dotyczą postanowienia uznane za nieuczciwe.

Po trzynaste - warto także przytoczyć opinię z raportu CARS (Namysłowska, 2015), przygotowany na zlecenie Związku Banków Polskich:

Klauzule o charakterze niedozwolonym są bezskuteczne i nie wiążą konsumentów ex tunc; w toku kontroli abstrakcyjnej lub incydentalnej fakt bezskuteczności danego postanowienia zostaje jedynie potwierdzony orzeczeniem o charakterze deklaratoryjnym.